W celu uczczenia 35. rocznicy powstania Teleskopu Hubble’a Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) publikuje specjalną serię zaktualizowanych zdjęć przedstawiających niektóre z najbardziej charakterystycznych obiektów obserwowanych przez teleskop. W ramach tego projektu połączono nowe dane z Hubble’a z zaawansowanymi metodami przetwarzania obrazu, co pozwoliło udoskonalić wcześniej opublikowane zdjęcia kosmosu.
Najnowsze opublikowane zdjęcie pozwala ponownie przyjrzeć się jednej z najbardziej zachwycających galaktyk widocznych z orbity okołoziemskiej, czyli Galaktyce Sombrero. Zdjęcie jeszcze wyraźniej niż poprzednio przedstawia szczegóły dysku galaktyki widzianej od strony krawędzi i odsłania bogate tło gwiazd i galaktyk, których wcześniej nie sposób było dostrzec.
Galaktyka Sombrero, oficjalnie znana jako Messier 104, znajduje się około 30 milionów lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Panny. Charakterystyczną jej cechą jest lśniące zgrubienie centralne i szeroki, ciemny pierścień pyłu.
Mimo że Galaktyka Sombrero wygląda imponująco, nie jest ona szczególnie aktywna pod względem produkcji nowych gwiazd. W jej gęstym, pyłowym dysku co roku powstaje mniej niż jedna masa słoneczna gazu, która przekształca się w nowe gwiazdy. Tak niski wskaźnik powstawania gwiazd jest dość nieoczekiwany w przypadku galaktyki o tak bogatej strukturze. Nawet supermasywna czarna dziura, znajdująca się w centrum galaktyki i ważąca około dziewięciu miliardów mas Słońca, pozostaje zaskakująco cicha. Jest to jedna z najmasywniejszych znanych czarnych dziur, przewyższająca tę, znajdującą się w centrum Drogi Mlecznej, o czynnik ponad 2000.
Mimo że galaktyka jest zbyt ciemna, by ją obserwować bez pomocy teleskopu, można ją łatwo dostrzec nawet przy użyciu skromnego sprzętu amatorskiego. Gołym okiem jego kątowy rozmiar wydaje się wynosić mniej więcej jedną trzecią średnicy Księżyca w pełni. Ze względu na rozmiary nowego zdjęcia wykonanego przez Hubble’a, tak naprawdę mamy do czynienia z mozaiką złożoną z kilku pojedynczych zdjęć.
Jednym z najbardziej urzekających aspektów Galaktyki Sombrero jest kąt jej obserwacji. Galaktyka jest nachylona pod kątem zaledwie sześciu stopni od płaszczyzny równikowej, co sprawia, że można ją oglądać niemal całkowicie z boku. Ta perspektywa ukazuje dramatyczne grudki i pasma pyłu na tle jasnego centralnego wybrzuszenia, wywołując efekt wizualny podobny do pierścieni Saturna, ale na skalę galaktyczną.
Z drugiej strony kąt ten komplikuje próby kategoryzacji struktury galaktyki. Naukowcy wciąż spierają się, czy jest to galaktyka spiralna czy eliptyczna. Jej dysk przypomina galaktykę spiralną, natomiast jej ogromne wybrzuszenie i otaczające je halo przypominają te, które zwykle spotyka się w galaktykach eliptycznych.
Aby lepiej zrozumieć przeszłość galaktyki, astronomowie użyli Hubble’a do zbadania ilości metali – pierwiastków cięższych od helu – w gwiazdach znajdujących się w halo Galaktyki Sombrero. Te sygnatury chemiczne mogą dostarczyć wskazówek na temat powstawania galaktyki oraz tego, czy doszło do jej połączenia z innymi galaktykami. W tym przypadku wysoka zawartość metali w gwiazdach halo wskazuje na dramatyczne wydarzenie z przeszłości: połączenie się z dużą galaktyką kilka miliardów lat temu. Ta starożytna kolizja może być przyczyną unikalnej i zagadkowej struktury Galaktyki Sombrero.