Program Artemis oznacza ambitny powrót ludzkości na Księżyc, tym razem nie tylko na krótkie wizyty, ale na stałe. To przedsięwzięcie stawia przed nami bezprecedensowe wyzwania, szczególnie w wyjątkowym i nieprzyjaznym środowisku bieguna południowego Księżyca (LSP). W przeciwieństwie do miejsc lądowania misji Apollo, biegun oferuje stały dostęp do światła słonecznego, niezbędnego do wytwarzania energii i potencjalnego dostępu do lodu wodnego, kluczowego zasobu do długoterminowego zamieszkiwania na Księżycu. Jest tylko jeden problem: astronauci będą musieli się zmierzyć z wyjątkowo nieprzyjaznym surowym oświetleniem słonecznym, które będzie stanowiło potężne wyzwanie dla wzroku astronautów i dla bezpieczeństwa operacyjnego.
Słońce na biegunie nigdy nie wznosi się wyżej niż kilka stopni nad horyzontem, tworząc długie, ostre cienie z jednej strony i oślepiający blask z drugiej. Ten ekstremalny kontrast między jasnym światłem słonecznym a głębokim cieniem będzie stanowił wyzwanie dla ludzkiego wzroku. Nasze oczy, pomimo swojej zdolności adaptacji, mają trudności z szybką adaptacją między takimi ekstremami, co utrudnia postrzeganie głębi i zdolność dostrzegania zagrożeń w naszym bezpośrednim otoczeniu. Ta wada wzroku wpływa nawet na podstawowe zadania, takie jak chodzenie i używanie narzędzi, i stwarza jeszcze większe ryzyko w przypadku złożonych operacji z udziałem łazików lub lądowników księżycowych w nieznanym terenie.
To wyzwanie wymaga kompleksowego i zintegrowanego podejścia do systemów wspomagania widzenia, innych niż te, które były wymagane w poprzednich misjach. Podczas programu Apollo planowanie misji i pozycjonowanie astronautów mogło złagodzić oślepiające działanie słońca znajdującego się wysoko nad horyzontem, a osłony hełmów były wystarczające do ochrony wzroku. Jednak wyjątkowe warunki na biegunie wymagają nowego paradygmatu. Astronauci misji Artemis nieuchronnie będą wystawieni na oślepiające działanie słońca przez dłuższy czas, a rozległe cienie będą z kolei wymagały sztucznego oświetlenia, co tworzy złożoną interakcję naturalnych i sztucznych źródeł światła.
Aby temu zaradzić, NASA musi nadać priorytet rozwojowi zaawansowanych funkcjonalnych systemów wspomagania widzenia. Hełmy, okna i systemy oświetleniowe muszą być zaprojektowane w skoordynowany sposób, zapewniając wyraźną widoczność zarówno w oślepiającym świetle słonecznym, jak i w głębokim cieniu, jednocześnie chroniąc oczy astronautów przed szkodliwym promieniowaniem.
Najnowsza ocena przeprowadzona przez NASA Engineering and Safety Center (NESC) ujawniła krytyczne luki w obecnych projektach systemów ochrony wzroku. Obowiązujące wymagania koncentrują się przede wszystkim na ochronie oczu przed urazami, ale brakuje w nich konkretnych rozwiązań zapewniających widzenie funkcjonalne w trudnych warunkach oświetleniowych LSP. Na przykład projekt skafandra kosmicznego stawia na elastyczność ruchu, ale nie uwzględnia wprost potrzeb wzrokowych w celu bezpiecznego poruszania się w środowiskach o mieszanym oświetleniu.
NESC zaleca, aby widzenie funkcjonalne stało się podstawowym wymogiem we wszystkich programach Artemis. Obejmuje to integrację projektu oświetlenia, okien i osłon w celu stworzenia kompleksowego systemu wspomagania wzroku. Ponadto eksperci wzywają do opracowania zróżnicowanych środowisk symulacyjnych, zarówno fizycznych, jak i wirtualnych, w celu testowania i walidacji tych systemów. Symulacje te powinny odzwierciedlać unikalne warunki oświetleniowe LSP, w tym oślepiające efekty światła słonecznego padającego pod niskim kątem, i uwzględniać realistyczne cechy terenu w celu oceny wydajności astronautów w różnych zadaniach.
Program Artemis stanowi śmiały krok naprzód w ludzkiej eksploracji kosmosu. Jednak jego sukces zależy od przezwyciężenia wyjątkowych wyzwań stawianych przez nieprzyjazne człowiekowi środowisko księżycowe. Nadając priorytet funkcjonalnemu widzeniu i przyjmując zintegrowane podejście do systemów wspomagania widzenia, NASA może zapewnić bezpieczeństwo i wydajność astronautów, którzy torują drogę do zrównoważonej obecności na Księżycu.
Program Artemis obejmuje serię coraz bardziej złożonych misji:
Artemis I: Bezzałogowy lot testowy rakiety Space Launch System (SLS) i statku kosmicznego Orion, orbitujący wokół Księżyca i powracający na Ziemię. Pomyślnie zakończony pod koniec 2022 r.
Artemis II: Pierwszy załogowy lot wokół Księżyca, testujący systemy podtrzymywania życia i wstępne manewry. Obecnie zaplanowany na 2026r.
Artemis III: Historyczna misja, w ramach której po ponad 50 latach od ostatniej misji Apollo człowiek powróci na powierzchnię Księżyca. Aktualnie planowana na 2027 rok.
Poza tymi początkowymi misjami Artemis przewiduje budowę stacji kosmicznej Lunar Gateway na orbicie księżycowej, która będzie służyć jako punkt postojowy dla wypraw na powierzchnię Srebrnego Globu. Program ma również na celu opracowanie zrównoważonych baz księżycowych i infrastruktury powierzchniowej, umożliwiających dłuższe pobyty ludzi i ułatwiających dalszą eksplorację Księżyca i innych miejsc.
Szczęśliwego Nowego Roku 2025 roku!