Sonda Mars Express wykonała przepiękne zdjęcia lodowej czapy pokrywającej północny biegun Marsa, wraz z jasnymi obszarami lodu, ciemnymi uskokami i dolinami i oznakami silnych wiatrów i aktywności burzowej.
Bieguny Marsa pokryte są wieloma warstwami lodu, które nieznacznie zmieniają rozmiary i skład w ciągu roku.
W trakcie lata biegun jest stale pokryty gęstymi warstwami przeważnie lodu wodnego; w trakcie zimy temperatury spadają poniżej -125 stopni Celsjusza i na powierzchni zaczyna gromadzić się w formie lodu dwutlenek węgla, tworząc cieńszą dodatkową warstwę o grubości kilku metrów. Zimą pojawiają się także obłoki dwutlenku węgla, które przesłaniają biegunowe cechy powierzchni, utrudniając obserwowanie ich z orbity.
Powyższe zdjęcie wykonane za pomocą kamery HRSC (High Resolution Stereo Camera) zainstalowanej na pokładzie Mars Express zawiera niewiele chmur i pokazuje północną czapę polarną latem 2006 roku.
Krajobraz składa się ze zmarszczek białego śniegu wodnego i ciemnych czerwonych i brązowych fragmentów odsłoniętego pyłu marsjańskiego.
Ciemnoczerwone fragmenty przecinają czapę lodową. Takie szczeliny stanowią element większego układu depresji, które po spirali rozchodzą się od samego bieguna. Gdy się na nie patrzy w większej skali, na mapie kontekstowej, wzór ten staje się bardzo wyraźny. Kolejne szczeliny zakrzywiają się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, oplatając biegun północny i tworząc wzór przypominający paski na zebrze.
Skąd szczeliny na czapie polarnej?
Te charakterystyczne szczeliny stanowią skutek splotu różnych procesów, z których najważniejszym jest erozja. Przyjmuje się, że wiatry wieją radialnie od środka bieguna północnego, przemieszczając się cyklicznie i tworząc obserwowany wzór spiralny.
Takie wiatry, zwane wiatrami katabatycznymi , przemieszczają zimne, suche powietrze w dół zboczy pod wpływem grawitacji, powstając wyżej (np. na lodowcach lub na pokrytych śniegiem równinach) i spływając do niższych, cieplejszych obszarów takich jak doliny i depresje. Działa na nie siła Coriolisa, która sprawia, że odchylają się od linii prostej i tworzą wspomniany wzór spiralny.
W lewej części kadru widocznych jest kilka wydłużonych pasm obłoków, ustawionych prostopadle do kilku uskoków. Naukowcy podejrzewają, że są one skutkiem lokalnych burz, które uniosły pył w atmosferę, prowadząc do erozji skarp i zboczy, powoli zmieniając wygląd szczelin.
Bieguny i jakiekolwiek procesy zachodzące na tych obszarach, są szczególnie interesujące na Marsie. Te warstwy lodu skrywają informacje o przeszłości Marsa, szczególnie dotyczące ewolucji i zmian klimatu na Czerwonej Planecie na przestrzeni ostatnich kilku milionów lat: lód miesza się z warstwami pyłu na powierzchni i osiada na północnym i południowym biegunie, zapisując charakterystykę klimatu planety w danych okresie historii.
Czym zajmuje się kamera HRSC?
Najważniejszym zadaniem HRSC jest badanie różnych zjawisk zachodzących w atmosferze Marsa, takich jak wiatry i burze, oraz wielu intrygujących procesów geologicznych, które zachodzą na i pod powierzchnią Czerwonej Planety.
Kamera wykonuje niesamowicie szczegółowe zdjęcia Marsa już od wielu lat. Mars Express dotarł na orbitę Marsa pod koniec 2003 roku i od tego czasu przesłał nam na Ziemię wiele informacji o planecie i jej historii, w tym mapy o rozdzielczości 10m/piksel.