W ramach obchodów swojej 100. rocznicy, Międzynarodowa Unia Astronomiczna (ang. International Astronomical Union, w skrócie IAU) organizuje globalny konkurs IAU100 NameExoWorlds, który pozwoli każdemu krajowi na świecie na nadanie nazwy wybranej planecie pozasłonecznej (egzoplanecie) i jej gwieździe macierzystej. Już ponad 70 krajów przygotowało narodowe kampanie, które umożliwią ich społeczeństwom głosowanie. Celem inicjatywy jest zwiększenie świadomości naszego miejsca we Wszechświecie i tego, w jaki sposób Ziemia byłaby potencjalnie odbierana przez cywilizację na innej planecie.
W ostatnich latach astronomowie odkryli tysiące planet i układów planetarnych krążących wokół pobliskich gwiazd. Niektóre są podobne do Ziemi – małe i skaliste, a inne to gazowe olbrzymy, jak Jowisz. Obecnie uważa się, że większość gwiazd we Wszechświecie może posiadać krążące wokół nich planety, a część z nich może swoimi własnościami fizycznymi przypominać Ziemię. Sama liczba gwiazd we Wszechświecie, którym potencjalnie mogą towarzyszyć planety, wraz z wszechobecnością związków prebiotycznych, sugerują, że istnienie życia pozaziemskiego może być prawdopodobne.
Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) jest organem odpowiedzialnym za nadawanie oficjalnych oznaczeń i nazw ciałom niebieskim. Świętując swoje pierwsze 100 lat wspierania współpracy międzynarodowej (IAU100), IAU pragnie przyczynić się do braterstwa wszystkich ludzi udostępniając znaczący znak globalnej tożsamości. Dzięki doświadczeniom pierwszego konkursu NameExoWorlds, w ramach którego w 2015 r. nazwano 19 egzoplanet, IAU oferuje, w ramach sieci projektu IAU100 NameExoWorlds, każdemu krajowi szansę na nazwanie jednego układu planetarnego, zawierającego egzoplanetę i jej gwiazdę macierzystą. Gwiazda przydzielona każdemu narodowi jest widoczna z danego kraju i wystarczająco jasna, aby można ją było obserwować przy pomocy małych teleskopów. To dopiero druga szansa w historii na wyłonienie nazw gwiazd i planet w ramach ogólnoświatowego publicznego konkursu.
„To ciekawe wydarzenie zachęci wszystkich na całym świecie do refleksji nad naszym wspólnym miejscem we Wszechświecie, stymulując kreatywność i poczucie globalnego obywatelstwa” uważa Debra Elmegreen, Prezydent-elekt IAU. „Inicjatywa NameExoworlds przypomina nam, że wszyscy żyjemy pod wspólnym niebem.”
Po starannym wyborze dużej grupy dobrze zbadanych i potwierdzonych egzoplanet [1] oraz ich gwiazd macierzystych, Komitet Sterujący IAU100 NameExoWorlds Steering Committee przypisał systemy gwiazda-planeta do każdego z krajów, biorąc pod uwagę związki z krajem i widoczność gwiazdy z terytorium danego państwa.
W każdym kraju uczestniczącym w projekcie Krajowi Koordynatorzy IAU ds. Popularyzacji (IAU NOCs) wyłonili specjalny narodowy komitet, który przeprowadzi konkurs na poziomie danego kraju. Narodowy komitet jest odpowiedzialny za przeprowadzenie konkursu, biorąc pod uwagę metodologię i zalecenia ustanowione przez Komitet Sterujący IAU100 NameExoWorlds, umożliwiając społeczeństwu udział w konkursie i upowszechniając projekt w kraju oraz organizując system do głosowania.
Narodowe konkursy zostaną przeprowadzone od czerwca do listopada 2019 r., a następnie, po końcowej weryfikacji wyników przez Komitet Sterujący IAU100 NameExoWorlds, w grudniu 2019 r. zostaną ogłoszone globalne wyniki. Zwycięskie nazwy będą używane równolegle z istniejącą nomenklaturą naukową, z odniesieniem do osób, które zaproponowały nazwy.
Pytania dotyczące narodowych konkursów należy kierować do narodowych komitetów.
Niniejszy tekst to tłumaczenie ogólnego komunikatu prasowego IAU. Polska oczywiście organizuje narodowy konkurs na nazwę planety i jej gwiazdy. W tym działaniu IAU ma wsparcie od Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (PTA). Szczegóły konkursu przedstawione są w tekście polskiego komunikatu oraz na stronie internetowej www.iau100.pl/planety.
Uwagi
[1] W ramach kampanii NameExoWorlds wybrano układy planetarne do nazwania planet krążących wokół gwiazd. Skupiono się na gwiazdach, które można obserwować przy pomocy małych teleskopów z terenu danego kraju. Wybrany układ często ma związek z przypisanym mu krajem, na przykład poprzez infrastrukturę wykorzystaną do odkrycia planet lub naukowców zaangażowanych w ich odkrycie. W ogólności istnienie planety jest bardziej pewne dla układów odkrytych wcześniej, gdyż minęło więcej lat badań weryfikujących informacje. Z tego powodu grupa planet w konkursie skupia się na obiektach odkrytych w trakcie dwóch pierwszych dekad badań planet pozasłonecznych z najnowszą planetą odkrytą przed 2012 r. Zakres obserwowanej wielkości gwiazdowej (jasności gwiazdy na niebie) to od 6 do 12 magnitudo. Wszystkie planety zostały odkryte przy pomocy spektroskopii dopplerowskiej (metoda prędkości radialnych) lub metody tranzytów. Wszystkie odkryto teleskopami naziemnymi. Wszystkie są prawdopodobnie gazowymi olbrzymami podobnymi do Jowisza lub Saturna, z masami od 10% do 500% masy Jowisza. Wszystkie te systemy składają się z jednej gwiazdy i jednej znanej planety. Nie można wykluczyć, że wokół gwiazdy znajduje się więcej planet lub gwiezdnych towarzyszek, które zostaną odkryte w przyszłości. Powyższe kryteria przyjęto po to, aby każdy kraj miał równe szanse nazwania podobnych ciał niebieskich.
Więcej informacji
IAU to międzynarodowa organizacja astronomiczna, która łączy ponad 13 500 zawodowych astronomów z ponad 100 krajów na świecie. Jej misją jest promowanie i wspieranie astronomii we wszystkich jej aspektach, takich jak badania naukowe, popularyzacja, edukacja i rozwój, poprzez międzynarodową współpracę. IAU działa także jako międzynarodowo uznany podmiot mogący nadawać oznaczenia ciałom niebieskim i strukturom na ich powierzchniach. Międzynarodowa Unia Astronomiczna powstała w 1919 roku i jest największą na świecie profesjonalną organizacją skupiającą astronomów.
Linki
Polska witryna konkursu IAU100 NameExoWorlds: https://www.iau100.pl/planety
Światowa witryna konkursy NameExoWorlds: http://nameexoworlds.iau.org
Polska witryna IAU100: https://www.iau100.pl
Światowa witryna IAU100: https://www.iau-100.org