Breakthrough Listen, inicjatywa poszukiwania sygnałów emitowanych przez inteligentne życie we Wszechświecie doprowadziła do zarejestrowania 15 krótkich ale silnych impulsów radiowych pochodzących z tajemniczego i powtarzalnego źródła – FRB 121102 – w odległych częściach Wszechświata.
Szybkie błyski radiowe (FRB, ang. Fast Radio Bursts) to krótkie, jasne impulsy promieniowania radiowego pochodzące z odległych lecz w dużej mierze nieznanych źródeł, a FRB 121102 to jedyne znane źródło błysków tego typu, które jest powtarzalne: obiekt ten wyemitował już ponad 150 wysokoenergetycznych błysków. W ubiegłym roku naukowcy ustalili, że FRB 121102 to galaktyka karłowata znajdująca się 3 miliardy lat świetlnych od Ziemi.
Możliwe wyjaśnienia powtarzalnych błysków obejmują zarówno rozbłyski emitowane przez rotujące gwiazdy neutronowe z wyjątkowo silnym polem magnetycznym, tzw. magnetary jak i bardziej egzotyczne opcje takie jak: skolimowane źródła energii, silne błyski laserowe wykorzystywane przez pozaziemskie cywilizacje do napędu swoich pojazdów kosmicznych, podobne do tych, których planuje użyć zespół Breakthrough Starshot do napędu nano-sond wysłanych z Ziemi w kierunku Proximy Centauri.
„Błyski z tego źródła nigdy nie były obserwowane na tak wysokiej częstotliwości”, mówi Andrew Siemion, dyrektor Berkeley SETI Research Center oraz programu Breakthrough Listen.
Próbując zrozumieć mechanizm generowania szybkich błysków radiowych astronomowie z całego świata wielokrotnie kierowali swoje teleskopy w stronę FRB 121102. Siemion wraz ze swoim zespołem poinformował społeczność astronomiczną o aktywności obiektu w telegramie astronomicznym w poniedziałek, 28 sierpnia.
„Oprócz potwierdzenia, że źródło ponownie jest aktywne, wysoka rozdzielczość danych zebranych za pomocą instrumentu Listen pozwoli na pomiar właściwości tych tajemniczych błysków z większą precyzją niż to kiedykolwiek było możliwe”, mówi Vishal Gajjar z Breakthrough Listen, który zaobserwował wzmożoną aktywność obiektu.
Po raz pierwszy odkryte za pomocą Teleskopu Parkes w Australii szybkie błyski radiowe obserwowano do teraz za pomocą kilku radioteleskopów na całym świecie. FRB 121102 został odkryty 2 listopada 2012 roku (stąd i nazwa), a w 2015 roku po raz pierwszy zaobserwowano, że błyski z tego źródła się powtarzają, co eliminuje teorie mówiące, że źródłem błysku jest katastroficzne zniszczenie samego źródła – przynajmniej w tym wypadku.
Niezależnie od ostatecznego źródła FRB 121102, gdy ostatnio zarejestrowane błyski opuszczały swoją galaktykę macierzystą, nasz Układ Słoneczny miał niecałe 2 miliardy lat – zauważa Steve Croft – astronom z programu Breakthrough Listen w UC Berkeley. Życie na Ziemi składało się wtedy z jednokomórkowych organizmów, i musiał upłynąć jeszcze jeden cały miliard lat zanim pojawiło się na Ziemi najprostsze życie wielokomórkowe.
W ramach programu Breakthrough Listen, którego celem jest obserwowanie pobliskich gwiazd i galaktyk w poszukiwaniu oznak pozaziemskiej technologii, zespół naukowy z UC Berkeley dodał FRB 121102 do swojej listy celów. We wczesnych godzinach w sobotę, 26 sierpnia Gajjar obserwował ten obszar nieba za pomocą skonstruowanego przez zespół Breakthrough Listen instrumentu zainstalowanego na teleskopie Green Bank w Wirginii Zachodniej.
Instrument zarejestrował 400 terabajtów (milionów milionów bajtów) danych w przeciągu pięciu godzin pracy obserwując nieba w całym zakresie od 4 do 8 GHz. Ten potężny zestaw danych został przeszukany pod kątem poszukiwania sygnatur krótkich impulsów w szerokim zestawie częstotliwości, z charakterystyczną dyspersją spowodowaną przez obecność gazu w przestrzeni kosmicznej między Ziemią a źródłem. Charakterystyczny kształt wymuszony przez dyspersję na pierwotny błysk jest wskaźnikiem ilości materii między nami a źródłem, a tym samym wskaźnikiem odległości do galaktyki macierzystej.
Analiza przeprowadzona przez Gajjara i zespół Breakthrough Listen pozwoliła zarejestrować 15 nowych błysków pochodzących z FRB 121102. Obserwacje po raz pierwszy wskazują, że szybkie błyski radiowe obecne s także na wyższych częstotliwościach niż wcześniej obserwowane, a najjaśniejsze są na 7 GHz.
„Wyjątkowe zdolności odbiornika, który jest w stanie rejestrować jednocześnie pasmo o szerokości kilku GHz, podzielone na miliardy pojedynczych kanałów pozwala nam na nowo przyjrzeć się widmu częstotliwości FRB i powinny wiele nam powiedzieć o procesach leżących u źródła FRB”, mówi Gajjar.
Źródło: UC Berkeley